گلوکوم و درمان لیزری

در بعضی موارد عامل ایجاد گلوکوم قابل تشخیص است مانند ضربه به چشم، بعضی از اعمال جراحی چشم و بسته شدن زاویه چشم، اما در بسیاری از موارد گلوکوم یک بیماری با علت ناشناخته است و عوامل ژنتیک و محیطی فراوانی در ایجاد آن دخیل هستند.

* انواع گلوکوم:

گلوکوم را می توان به دو دسته، گلوکوم زاویه باز و گلوکوم زاویه بسته تقسیم کرد. خوب است شما هم بدانید که زاویه چشم به بخشی از چشم گفته می شود که بین عنبیه (بخش رنگی چشم) و قرنیه (بخش شفاف چشم) قرار گرفته است. به طور معمول در ناحیه جلویی چشم مایعی شفاف در حرکت است؛ این مایع در داخل چشم تولید می شود و از ناحیه زاویه چشم خارج می شود. در صورتی که زاویه چشم دچار آسیب شده یا بسته شود، این مایع قادر به خروج از چشم نیست و موجب افزایش فشار داخل چشم و بروز گلوکوم می شود.

در بیشتر موارد، بیماران با گلوکوم از نوع زاویه باز روبرو می شوند، اما درصد قابل توجهی از بیماران نیز دچار تنگی یا بسته بودن زاویه چشم هستند.

* علائم گلوکوم:

علائم گلوکوم بر حسب نوع آن متفاوت است:

الف: گلوکوم مادرزادی با علائمی از قبیل سفیدی قرنیه، اشک ریزش، ترس از نور و بزرگی چشم ظاهر می شود.

ب: گلوکوم زاویه باز: در اغلب موارد گلوکوم زاویه باز (و همچنین گلوکوم زاویه بسته) مزمن، بیمار متوجه وجود گلوکوم نمی شود مگر اینکه بیماری بسیار پیشرفت کند و اختلال در میدان بینایی ایجاد شود.

ج: گلوکوم زاویه بسته حاد: این بیماری با علائم حاد کاهش دید در چشم، اشک ریزش، ترس از نور، دیدن هاله و رنگین کمان اطراف نورها، تهوع و استفراغ بروز می کند. در چنین شرایطی، بیمار باید به صورت اورژانس به چشم پزشک مراجعه کرده و تحت درمان فوری قرار گیرد.

در اغلب موارد معاینه کامل بالینی شامل اندازه گیری فشار داخل چشم، معاینه زاویه چشم، بررسی نمای عصب بینایی و تست میدان بینایی برای تشخیص گلوکوم کافی است؛ ولی در بعضی موارد خاص نیاز به انجام تست های دیگر مانند تصویربرداری از سر عصب بینایی و شبکیه نیز وجود دارد که این خدمات به طور کامل در بیمارستان چشم پزشکی نور تهران انجام می شوند.

* درمان گلوکوم:

در روند بیماری گلوکوم، عصب بینایی به تدریج آسیب می بیند و سلول های عصبی موجود در آن دچار مرگ تدریجی می شوند. هنگامی که گلوکوم تشخیص داده می شود برای بخشی از الیاف عصب چشم که از بین رفته است درمانی (در حال حاضر) وجود ندارد. هدف اصلی از درمان گلوکوم، جلوگیری از پیشرفت بیماری و حفظ دید باقی مانده برای انجام امور زندگی عادی بیمار است.

درمان آب سیاه به صورت پله ای صورت می گیرد از دارو درمانی آغاز شده و در صورت عدم موفقیت به وسیله لیزر از فشار چشم کاسته می شود و در موارد حاد در صورت عدم موفقیت درمان با لیزر از روش جراحی استفاده می شود .

* درمان دارویی:

شایع ترین نوع درمان زودرس گلوکوم درمان دارویی است. داروهای گلوکوم به صورت قطره های چشمی و قرص تجویز می شوند. این داروها به دو شکل سبب کاهش فشار داخل چشم می شوند. بعضی باعث کاهش تولید مایع در چشم شده و بعضی به تخلیه بیشتر مایع از درون چشم کمک می کنند.

* درمان لیزری کاهنده فشار داخل چشم:

- ایریدوتومی لیزری: روش جراحی است که به صورت سرپایی انجام می شود. در این روش منفذ کوچکی در عنبیه ایجاد می شود و باعث عبور آسان تر مایع زلالیه به زاویه چشم می شود. این روش در بیمارانی که دچار تنگی زاویه و یا گلوکوم زاویه بسته می باشند کاربرد دارد.

- ترابکولوپلاستی لیزری انتخابی: این روش برای درمان گلوکوم زاویه باز مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش از طول موجی استفاده می شود که فقط بر روی سلول های حاوی ملانین شبکه ترابکولار اثر می کند. پاسخ اولیه بیولوژیک به این طول موج به ترتیبی است که باعث آزاد شدن سیتوکین ها (یک نوع از واسطه های شیمیایی) شده و آنها نیز باعث فعال شدن و تجمع ماکروفاژها (نوعی سلول) شده و تغییراتی ایجاد می کنند که در نهایت باعث پایین آمدن فشار چشم می شود. از آنجایی که طول موج به کار رفته در این تکنیک صدمه ای به سایر بافت ها وارد نمی کند چندین بار در طول زندگی قابل تکرار است.

- سیکلوفتوکوآگولاسیون اندوسکوپیک: در این روش که در اتاق عمل بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی نور تهران-ایران انجام می شود اجسام مژگانی که باعث ترشح مایع زلالیه می شوند مورد درمان قرار می گیرند. این فرآیند باعث کاهش ترشح مایع زلالیه و در نهایت کاهش فشار چشم می شود. این روش معمول توام با عمل آب مروارید انجام می شود.

1. شب قبل از جراحی استحمام کرده و صورت خود را با صابون یا شامپوی بچه رقیق شده بشویید.

2. با توجه به زمان جراحی که توسط تیم درمانی به بیمار اعلام می شود ملاحظات تغذیه ای را رعایت فرمایید.

3. اگر از داروی خاصی استفاده می کنید، حتما به جراح چشم پزشک بیمارستان چشم پزشکی نور و متخصص بیهوشی اطلاع دهید.

توجه:

* داروهای پرفشاری خون و داروهای کاهنده چربی خون باید طبق دستور قبلی استفاده شوند.

* داروهای قلبی باید طبق دستور قبلی استفاده شوند. در صورت استفاده از آسپرین و وارفارین در صورت امکان این داروها باید قطع گردند؛ اما در این مورد حتما با چشم پزشک معالج خود مشورت کنید.

* در صورتی که به دیابت مبتلا هستید به چشم پزشک معالج خود اطلاع دهید.

4. برای آزمایش های قبل از عمل شامل آزمایش خون و مشاوره قلب و عروق که در بیمارستان چشم پزشکی نور انجام می گیرد آماده باشید.

1. بعد از ترخیص، بر روی چشم شما محافظ پلاستیکی و پانسمان قرار داده می شود. از باز کردن پانسمان در خانه پرهیز کنید.

2. استراحت در روز اول بعد از جراحی توصیه می شود. بعد از جراحی گلوکوم از برداشتن اجسام سنگین (به طور معمول بیش از 2 کیلوگرم) خودداری کنید. چنانچه از پله باید بالا بروید، رعایت احتیاط و همراهی توسط نزدیکان بیمار ضروری است.

3. در زمان استراحت زیر سر باید بالاتر از معمول باشد.

4. مصرف غذاهای سبک، مایعات گرم خوردن سبزیجات و میوه مناسب برای تسریع بهبودی مناسب است.

5. بعد از جراحی های گلوکوم احساس وجود جسم خارجی طبیعی است. برای کاهش ناراحتی بیمار مسکن تجویز می شود.

* نکته مهم:

- بیمار یک روز بعد از جراحی باید برای معاینه مراجعه کند. 

- جراحی گلوکوم برای حفظ بینایی و پیشگیری از نابینایی است و موجب افزایش دید نمی شود.

- از چه سن بیماری گلوکوم اهمیت پیدا می کند؟

- چه عواملی در بروز بیماری گلوکوم نقش دارند؟

- چگونه از وجود بیماری آب سیاه آگاه شوم؟

- معاینه بالینی گلوکوم شامل چه مواردی است؟

- چه زمانی می توان به سراغ درمان لیزری کاهنده فشار داخل چشم رفت؟

- ایریدوتومی لیزری در چه بیمارانی کاربرد دارد؟

- چه زمانی درمان با ترابکولوپلاستی لیزری انتخابی مناسب است؟

- از چه سن بیماری گلوکوم اهمیت پیدا می کند؟

در افراد عادی از 40سالگی بیماری گلوکوم اهمیت پیدا کرده و باید معاینه های چشم پزشکی به شکل منظم در بیمارستان چشم پزشکی نور پیگیری شود.

- چه عواملی در بروز بیماری گلوکوم نقش دارند؟

عامل اصلی ابتلا به بیماری گلوکوم ناشی از وراثت و عوامل ژنتیکی است اما به گفته پزشکان مصرف برخی داروهای میگرنی و مصرف طولانی مدت کورتون از طریق خوراکی، تزریقی، پوستی و استنشاقی و به خصوص قطره های چشمی که معمولا برای درمان آلرژی و حساسیت چشمی تجویز می شوند، می تواند در افراد مستعد بیماری آب سیاه را ایجاد کند.

همچنین بیماری های قلبی عروقی، دیابت، داروهای آرام بخش و آنتی هیستامین ها نیز در بروز این بیماری موثر هستند.

- چگونه از وجود بیماری آب سیاه آگاه شوم؟

* در گلوکوم مادرزادی با علائمی از قبیل سفیدی قرنیه، اشک ریزش، ترس از نور و بزرگی چشم

* در گلوکوم زاویه باز که معمولاً علامتی ندارد مگر اینکه بیماری پیشرفت و اختلال در میدان بینایی ایجاد کند.

* در گلوکوم زاویه بسته حاد بیمار با علائم حاد کاهش دید در چشم، اشک ریزش، ترس از نور، دیدن هاله و رنگین کمان اطراف نورها، تهوع و استفراغ مواجه می شود و باید تحت درمان فوری قرار بگیرد.

- معاینه بالینی گلوکوم شامل چه مواردی است؟

اندازه گیری فشار داخل چشم، معاینه زاویه چشم، بررسی نمای عصب بینایی و تست میدان بینایی. در صورت نیاز چشم پزشک متخصص تصویربرداری از سر عصب بینایی و شبکیه را تجویز خواهد کرد.

- چه زمانی می توان به سراغ درمان لیزری کاهنده فشار داخل چشم رفت؟

جراحی با لیزر به تخلیه مایع از درون چشم کمک می کند. هر چند از این روش می توان در هر زمانی استفاده کرد ولی معمولا بعد از آزمایش درمان دارویی به کار می رود. در بسیاری موارد بیمار باید بعد از جراحی لیزری نیز دارو مصرف کند.

- ایریدوتومی لیزری در چه بیمارانی کاربرد دارد؟

در بیمارانی که دچار تنگی زاویه و یا گلوکوم زاویه بسته هستند. این جراحی از نوع سرپایی است و چشم پزشک با ایجاد یک منفذ در عنبیه باعث عبور آسان تر مایع زلالیه به زاویه چشم می شود.

- چه زمانی درمان با ترابکولوپلاستی لیزری انتخابی مناسب است؟

این روش برای درمان گلوکوم زاویه باز مورد استفاده قرار می گیرد. از آنجایی که طول موج به کار رفته در این تکنیک صدمه ای به سایر بافت ها وارد نمی کند چندین بار در طول زندگی قابل تکرار است.

* در چه صورتی سیکلوفتوکوآگولاسیون اندوسکوپیک درمان مناسبی است؟

این روش برای درمان اجسام مژگانی که باعث ترشح مایع زلالیه می شوند کاربرد دارد و می بایست در اتاق عمل انجام شود. این روش به طور معمول توام با عمل کاتاراکت یا آب مروارید توسط چشم پزشکان بیمارستان چشم پزشکی نور انجام می شود.