رتینوپاتی دیابتی

دیابت می­ تواند روی دید تاثیر بگذارد

در صورتی که شما به بیماری دیابت مبتلا هستید بدن شما نمی ­تواند بدرستی از قند استفاده و آنرا ذخیره کند. دیابت باعث افزایش قند خون، عطش بیش از حد و تکرر ادرار و همچنین تغییراتی در رگهای خونی بدن (سرخرگ ها و سیاهرگ ها) می ­شود. دیابت می­ تواند به اشکال مختلف روی دید تاثیر بگذارد. باعث ایجاد آب مروارید ، آب سیاه و مهمتر از همه صدمه به رگهای خونی داخل چشم می ­شود.

رتینوپاتی دیابتی چیست؟

رتینوپاتی دیابتی عارضه ای ناشی از دیابت است که به دلیل تغییرات ایجاد شده در رگ های خونی رخ می دهد. پرده شبکیه لایه عصبی در پشت چشم است که نور را درک می­ کند و تصاویر را به مغز   می ­فرستد. وقتی عروق خونی در شبکیه آسیب می­ بینند ممکن است باعث نشت مایع یا خون شده یا منجر به رشد شاخه­ های عروقی شکننده و کلافه مانند شده و باعث تخریب شبکیه شود در نتیجه تصویری که شبکیه به مغز می­ فرستد تار شده یا کج و معوج می ­شود.

رتینوپاتی دیابتی یکی از علل اصلی کاهش دید است و کسانی که دیابت درمان نشده دارند 25 برابر شانس بیشتری برای کوری نسبت به افراد عادی دارند.

هرچه طول بیماری دیابت بیشتر باشد احتمال رتینوپاتی دیابتی بیشتر می­ شود. در نزدیک به %80 کسانی که لااقل 15 سال دیابت دارند مقداری صدمه به عروق شبکیه دیده می ­شود. در مبتلایان به دیابت نوع یک (نوع جوانان) احتمال ابتلا به رتینوپاتی دیابتی در سنین پایین تر بیشتر است. چنانچه شما دیابت دارید بایستی بدانید که امروزه با بهبود وسایل تشخیصی و درمانی، فقط درصد کوچکی از بیماران مبتلا به دیابت مشکلات جدی ناشی از کاهش دید خواهند داشت، مشروط به اینکه به موقع به چشم پزشک مراجعه نمایند.

انواع رتینوپاتی

• رتینوپاتی زمینه ای
   مرحله اول رتینو پاتی دیابتی است. در این مرحله عروق کوچک در پرده شبکیه صدمه دیده و مایع یا خون از آنها نشت می­ کند. مایع نشت کرده باعث تورم پرده شبکیه شده و یا رسوباتی بنام "اگزودا" را ایجاد می­ نماید.
  با اینکه این مرحله معمولاً روی دید تاثیری نمی­ گذارد اما ممکن است بعداً به مراحل شدیدتری که منجر به کاهش دید می­ شود تبدیل شود. از این رو رتینوپاتی زمینه ای به عنوان یک علامت هشداردهنده محسوب می شود.
  گاهی مایعی که نشت کرده است در مرکز دید جمع می­ شود. مرکز دید مسئول دیدن جزئیات ریز اشیا می­ باشد (مثلاً حروف یا اعداد). این مسئله به نام تورم مرکز دید خوانده می­ شود و ممکن است سبب شود خواندن یا انجام کارهای نزدیک مشکل­ تر شود.
   
• رتینوپاتی پرولیفراتیو (تکثیری) 
  حالتی است که رگهای خونی جدید و غیرطبیعی بر روی سطح شبکیه رشد می ­کنند. این پدیده "نئوواسکولاریزاسیون - Neovascularization" خوانده می شود. این عروق جدید دیواره ضعیف­ تری داشته و شکننده هستند و ممکن است منجر به خونریزی شوند. زجاجیه ماده شفاف و ژله مانندی است که مرکز چشم را پر می­ کند. خون نشت کرده باعث کدر شدن زجاجیه شده و بصورت نسبی عبور نور را از مردمک به پرده شبکیه را مانع می­ شود در نتیجه تصویر تار و درهم می­ شود . این رگهای خونی غیرطبیعی ممکن است تبدیل به بافت سفتی شده که شبکیه را از پشت چشم جدا کنند و باعث جدا شدگی پرده شبکیه شوند که در صورت عدم درمان می­ تواند منجر به کاهش شدید دید و کوری شود.
  رگهای خونی غیرطبیعی همچنین ممکن است اطراف مردمک ، روی عنبیه (قسمت رنگی چشم) رشد کرده و با افزایش فشار داخل چشم باعث ایجاد آب سیاه شود.
   
• رتینوپاتی دیابتی تکثیری (پرولیفراتیو)
  شدیدترین نوع بیماری شبکیه ناشی از دیابت می­ باشد. حدود %20 افراد دیابتی به آن مبتلا می ­شوند و می­ تواند باعث کاهش شدید دید و کوری شود.
   

علائم رتینوپاتی دیابتی کدامند؟

معمولاً در مرحله رتینوپاتی زمینه ای علامتی وجود ندارد. اگرچه ممکن است در صورت ایجاد تورم مرکز دید تاری دید به صورت تدریجی ایجاد شود. شما ممکن است هرگز به تغییر میزان دید خود پی نبرید. معاینه چشم پزشکی تنها راهی است که به کمک آن می­ توان تغییرات داخل چشم شما را پیدا کرد.

وقتی که خونریزی ایجاد می ­شود دید شما تار شده، لکه­ هایی در آن پیدا می­ شود و حتی ممکن است به کلی دید شما از بین برود. رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو اگرچه بدون درد است اما شکل شدیدی از بیماری است و نیازمند توجه پزشکی فوری است. حاملگی و افزایش فشار خون ممکن است رتینوپاتی دیابتی را تشدید کنند.

دید طبیعی	دید بیمار مبتلا به رتینوپاتی دیابتی

چگونه رتینوپاتی دیابتی تشخیص داده می­شود؟

بهترین راه برای تشخیص رتینوپاتی دیابتی معاینه چشمی در فواصل منظم می­ باشد که توسط چشم پزشک بایستی انجام شود. رتینوپاتی بسیار شدید ممکن است کاملاً بدون علامت باشد. بیماری را می­ توان با درمان بهبود بخشید. برای تشخیص رتینوپاتی دیابتی چشم پزشک با استفاده از دستگاهی بنام افتالموسکوپ بداخل چشم شما نگاه می ­کند. چشم پزشکی ممکن است قبل از معاینه با استفاده از قطره چشمی مردمک را باز کند.

چنانچه چشم پزشک رتینوپاتی دیابتی را تشخیص دهد ممکن است نیاز به عکس رنگی ته چشم یا آزمایش خاصی بنام "آنژیوگرافی با فلوئورسئین" باشد تا مشخص شود که شما احتیاج به درمان دارید یا نه؟ در آنژیوگرافی با فلوئورسئین یک ماده رنگی به داخل رگ شما تزریق می­ شود و عکسهای مخصوصی از چشم شما گرفته می ­شود.

چگونه رتینوپاتی دیابتی درمان می­شود؟

برای درمان چشم پزشک مسائل زیر را در نظر می­ گیرد:

• سن شما
• تاریخچه پزشکی شما
• چگونگی نحوه زندگی شما
• چه مقدار شبکیه صدمه دیده است ؟

در بسیاری موارد احتیاجی به درمان نیست اما بیمار باید بطور مرتب تحت معاینات چشمی قرار گیرد. در دیگر موارد، درمان برای متوقف کردن صدمات ناشی از رتینوپاتی دیابتی و در صورت امکان بهبود دید انجام می­ شود.

جراحی لیزر: این روش اغلب در درمان رتینو پاتی دیابتی موثر است. یک اشعه قوی از نور لیزر بر بروی قسمت صدمه دیده شبکیه متمرکز می­ شود. تابش اشعه لیزر رگهای نشت کننده را می­ بندد و بدین وسیله تورم مرکز دید کم می­ شود. این نوع درمان "فوتوکوآگولاسیون - Photocoagulation"  نامیده می شود.

در موارد رشد رگهای خونی غیرطبیعی (نئوواسکولاریزاسیون) تابش اشعه لیزر در تمامی قسمت های کناری پرده شبکیه استفاده می­ شود. اثرات ناشی از لیزر باعث کاهش رشد رگهای خونی غیرطبیعی شده همچنین شبکیه را به پشت چشم می ­چسباند و مانع جدا شدگی شبکیه می­ شود.

جراحی لیزر ممکن است در مطب چشم پزشک و یا در یک کلینیک بصورت سرپایی انجام شود. چنانچه رتینو پاتی دیابتی در مراحل اولیه تشخیص داده شود جراحی لیزر می­ تواند سیر کاهش دید را كُند کند. حتی در مراحل پیشرفته بیماری (رتینوپاتی پرولیفراتیو) نیز، جراحی لیزر شانس کاهش شدید دید را کم می­ کند.

کرایوتراپی(سرد کردن): اگر زجاجیه به دلیل وجود خون کدر باشد جراحی لیزر را تا زمانی که خون جذب شود نمی توان انجام داد. در بعضی موارد خونریزی زجاجیه، کرایوتراپی یا یخ زدن شبکیه ممکن است در کوچک شدن رگهای خونی غیرطبیعی کمک کننده باشد.

ویترکتومی (برداشتن زجاجیه): در رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو پیشرفته ممکن است چشم پزشک برداشتن زجاجیه را توصیه کند. این جراحی میکروسکوپی در اطاق عمل انجام می­ شود. ویترکتیومی زجاجیه پر شده از خون را بر می دارد و به جای آن ماده شفافی را جایگزین می­ کند. در حدود %70 بیماران بعد از برداشتن زجاجیه بهبودی دید دارند . گاهی اوقات قبل از انجام عمل برداشتن زجاجیه چشم پزشک ممکن است برای چند ماه یا یک سال صبر کند تا شاید خونریزی خود به خود جذب شود.

ترمیم شبکیه : در صورتیکه بافت تخریب شده منجر به جداشدگی شبکیه از پشت چشم شود کاهش شدید دید یا کوری را باعث می­ شود مگر اینکه جراحی برای چسباندن شبکیه به موقع و با موفقیت انجام شود.

نقش بیمار در درمان رتینوپاتی دیابتی چیست ؟

مراقبت موفقیت آمیز رتینوپاتی دیابتی فقط به درمان اولیه توسط چشم پزشک شما بستگی ندارد. طرز برخورد و توجه شما به درمان دارویی و رعایت رژیم دیابتی ضروری است. شما بایستی میزان مناسب قند خون خود را حفظ کنید. از سیگار کشیدن خودداری کنید و به فشار خون خود نیز توجه داشته باشید. فعالیتهای فیزیکی معمولاً برای بیماران مبتلا به رتینوپاتی دیابتی مسئله ای نیست . گاهی در بیماران مبتلا به نوع فعال رتینوپاتی پرولیفراتیو محدود کردن فعالیتهای فیزیکی توصیه می ­شود.

کاهش دید به میزان زیادی قابل پیشگیری است

• رتینوپاتی دیابتی ممکن است بدون هیچ گونه علامتی وجود داشته باشد.
• تشخیص اولیه رتینوپاتی دیابتی بهترین روش برای جلوگیری از کاهش دید است.
• بیماران مبتلا به دیابت بایستی حداقل سالی یک بار توسط چشم پزشک معاینه شوند. وقتی که رتینوپاتی دیابتی ایجاد شد معاینات بیشتر چشم پزشکی با فواصل کمتر ضروری است.

با کنترل دقیق چشم پزشک می­ توانید درمان را قبل از صدمه دید شروع کنید. جراحی و یا لیزر برای درمان رتینوپاتی دیابتی بسیار موثر است.

بروشور جداشدگی شبکیه